Directeuren, ICC'ers en leraren vinden het vaak lastig om de unieke waarde van cultuureducatie voor hun school te benoemen. Als intermediair kun je met hen het gesprek aangaan hierover. Hier vind je inspirerende teksten, films en een verhaal uit de praktijk die het gesprek over de waarde kunnen voeden.
Cultuureducatie stelt leerlingen in staat om zichzelf en de wereld om hen heen te ontdekken. Het daagt hen uit om met verwondering naar de wereld te kijken, in dialoog te zijn met de wereld en ook vorm en taal te geven aan wat ze verstaan hebben in deze ontmoetingen met de wereld. Om deel te kunnen nemen aan dit culturele proces zijn culturele competenties nodig. Het aanreiken en eigen maken van die competenties is een belangrijke opdracht van cultuureducatie. Met name in de moderne samenleving, waarin we worden overspoeld met informatie, is het een Kunst om je tot die informatie te verhouden. School biedt leerlingen een veilige, vrije leeromgeving om te kunnen oefenen in die competenties en te onderzoeken, reflecteren en creëren binnen Kunst en Erfgoed. Cultuureducatie op school draagt bij aan de vorming van een zelfsturend, creatief en volwaardig mens.
Onderstaand verhaal is een fragment uit de praktijk en door een leraar opgeschreven. Gebruik het verhaal om het gesprek met elkaar aan te gaan over de waarde van cultuureducatie en jezelf en elkaar daarin te bevragen.
De leerling uit het verhaal is 10 jaar. Zowel leerling als leraar raken verwonderd over de wereld om hun heen. Binnen het creatief proces dat ontstaat leert de leerling:
- vanuit vragen haarzelf en de omgeving kennen
- op eigen wijze vorm te geven aan haar ervaring, verbeelding en kennis
- terug te kijken op haar ervaringen, interpreteren en er betekenis aan te geven
In een gedicht en in een sculptuurtje brengt de leerling uiteindelijk in beeld wat ze verstaan heeft als betekenisvol moment en deelt het met anderen.
De leraar en de leerling
Één van mijn leerlingen kwam naar me toe gerend in de grote tuin van onze school. Ik zie haar altijd zoeken en verzamelen. Ze kan helemaal opgaan in haar zoektochten, kijkend vanuit verwondering. Ze had een klein takje vast. Het takje is te zien op de foto bij dit verhaal. Een mooi takje, dat gelijk een groen spoor achterliet op haar hand. Alsof het daarmee wilde zeggen: "Ik ben echt, ik ben echt!".
De leerling toonde mij het takje in haar groen geworden hand. Ik pakte gelijk een ander takje dat voor mijn voeten lag. Ik liet haar mijn takje zien. Het was oud, zonder schors en was even groot als haar groene takje. Het was geen toeval dat juist dit takje voor mijn voeten lag. Mijn takje zei niets. Het zweeg vol wijsheid. Ook dit tweede takje staat op de foto.
Nu hadden we ineens twee takjes, die zich in een verschillend stadium van hun takjesbestaan bevonden. Ze leken op elkaar, maar ze waren ook heel verschillend. Is het oude takje dood? Zijn ze allebei dood of allebei levend? Hoe lang zou het duren voordat het groene takje er uitziet als het oude takje? En hoe ziet het oude takje er op dat moment uit? Dat is wat ik, maar ook zij zich afvroeg op dat moment. Creativiteit begint met vragen stellen om zo bij onze eigen bron van inspiratie te komen. Ook die van mijzelf.
De leerling en ik laten als experiment de takjes op de stoeptegels vallen. Mijn oude takje klinkt best helder als het de tegels raakt. Haast muzikaal. Haar takje dof en maakt bijna geen geluid. "Welk takje zou je gebruiken voor het maken van een fluit? En welke zou je voeren aan een panda? Waarom juist die?"
"En stel dat wij die twee takjes zijn, wie ben jij dan?" Vraag ik haar vervolgens. Ze antwoordt dat ik het oudere takje ben, zonder schors. ”Dus ik klink als muziek en jij klinkt dof, geluidloos?“ Ze lacht hard. Andere kinderen in de tuin kijken even naar ons.
"Maar dit takje kan een groene tekening maken." Ze zet een haast onzichtbare groene lijn op de tegels tussen ons in met rondjes om de 10 centimeter. "Een groene ketting met parels", zegt ze erbij.
"Wat zou het oude takje als eerste willen vertellen aan het groene takje nu ze elkaar ontmoet hebben?" Ze heeft geen idee, haalt haar schouders op.
"Stel dat je een gedicht over de twee takjes zou schrijven, hoe zou je het gedicht dan noemen?" ”Het vallende takje”, zegt ze al na twee seconden.
"Nu je een titel hebt, kun je dan ook het gedicht schrijven?" "Ja." Ze rent naar binnen met de takjes in beide handen. Ik liep met haar mee naar binnen, legde de takjes precies naast elkaar en maakte bovenstaande foto. Ik was me bewust van dit bijzondere moment en wilde het vastleggen. Dit is wat ze schreef:
Het vallende takje
toen ik er al was was jij er nog niet
ik was al op de grond
ik lag stil onder de blaadjes
en jij was in de lucht bij de wind
nu zijn we samen en kunnen we kletsen
totdat we echt helemaal weg zijn
Wow! Ze heeft het oude takje een stem gegeven. En zo prachtig opgeschreven. Wat vertelt de leerling ons door deze oude stem te laten klinken in haar gedicht? Ik vroeg het haar toen ze mij het gedicht liet lezen.
"Wat vertelt jouw gedicht ons over wie jij bent?" Ze antwoord: "Ik ben bij mijn familie, en die was er al toen ik er nog niet was."
"Waar was jij dan? Ook in de lucht?", vraag ik haar vervolgens. "Ik was er eigenlijk al wel, maar nog niet op mijn plek, bij mijn familie. Als je op je plek bent zien ze je."
"En wat vertelt het oude takje ons?" "Hij is graag samen, dan pas gaat hij praten. Nee, wacht. Volgens mij fluistert hij al de hele tijd. Pas heel dichtbij je oor hoor je hem."
Ze bond aan het eind van die dag de twee takjes met gekleurde touwtjes aan elkaar en legde ze in de vensterbank. De foto die ik had gemaakt hing een tijdje aan de muur in de gang. Samen met het gedicht. Leerlingen voelden wel eens met hun vingers aan de foto, omdat de takjes er zo scherp op stonden.
Kunstprojecten zijn leuk, maar worden kinderen er ook wijzer van? Mark Mieras, schrijver en wetenschapsjournalist, is gespecialiseerd in de hersenen. In dit filmpje gaat hij in op wat kunstonderwijs kan betekenen voor de ontwikkeling van de creativiteit van leerlingen.
Kijk ook bij Kunstimpuls
Kunstimpuls komt op school en brengt vanuit een kunstbeleving met de leerlingen het gesprek tussen de leraren op gang over de waarde van cultuureducatie.
